Сем месяцаў у рускай Польшчы

Кніга Андэрсана выйшла ў Лондане ў 1864 годзе. Для брытанцаў яна стала шокам. Кейс самога Андэрсана, якога мурыжылі ў турме невядома за што і не давалі сустрэцца з паслом, агучваўся ў парламенце. Гарадзенскім гісторыкам кніга была вядомая ўжо даўно, але толькі зараз у поўным аб’ёме яна з’явілася па-беларуску.

Фортэск’ю Андэрсан — малады брытанец з дыпломам англіканскага пастара. У Боне ён пазнаёміўся з 20-гадовым графам Аляксандрам Біспінгам, буйным землеўласнікам з Гарадзеншчыны, нашчадкам роду вестфальскіх немцаў, якія прыехалі да нас яшчэ ў часы Баторыя. Біспінг запрашае новага сябра да сябе ў госці… Але на двары — 1863 год.

Першая частка кнігі — падарожныя нататкі. Людзі і ландшафты Гарадзеншчыны: п’яныя вясёлыя сяляне, аматары «віскі» (відаць, гарэлка ці самагон). Габрэі, якія трымаюць увесь гандаль. Асаблівасці мясцовай кухні: халаднік, шчупак, дзічына або — казачная прылада — самавар! Паляўнічыя традыцыі, жабракі, Дажынкі, сонныя мястэчкі і вёскі…

«Цемрашальства сялян вынікае з іх неадукаванасці і ўзмацняецца лёгкай даступнасцю спіртных напояў. У кожнай вёсцы ёсць тры ці чатыры габрэі, што прадаюць віскі, — гэта праклён усяго краю. Дамы гэтых габрэяў [корчмы] можна сустрэць уздоўж дарог на адлегласці прыкладна мілі адзін ад другога, і выпіўка такая танная і моцная, што п’янства стала агульнапашыранай з’явай».